Ünlü bir karadeliği ve onun komşuluk ilişkilerini gözlemlemek
16 Nisan 2021
İki yıl önce, dünya süper kütleli bir kara deliğe ilk bakışta hayret etti: Bilim adamları Event Horizon Teleskobu ile, bizden yaklaşık 55 milyon ışıkyılı uzaklıkta olan M87 galaksisinin merkezindeki "canavar" a bir bakış attılar.
Bu haftalarda, 19 gözlemevi, bu devasa kara deliği daha keskin bir şekilde anlamamıza ve Einstein’ın Genel Görelilik Teorisi üzerinde daha iyi testler yapmamıza olanak sağlayacak verileri yayınlıyor.
Bu teoriye göre kütleçekimi, büyük nesnelerin neden olduğu bir uzay-zaman eğriliğidir.
Evrendeki bu uzay-zaman eğiriliğini görselleştirmek zor mu peki? diye sorduğumuzda söyle bir örnek verebiliriz; kabarık bir yatağa ağır bir futbol topu (ama şu profesyonel olanlarından) veya ağır bir kutu koymayı deneyin. Sonra etrafına belli bir mesafede biraz misket koyun. Topun ya da kutunun ağırlığından kaynaklı yatakta oluşan "çöküklük"ten dolayı misketler topa ya da kutuya daha yakın düşeceklerdir. Bu top bir gezegen olsaydı, bu "çöküklük" Evrendeki uzay-zaman eğrisi olurdu.
Gezegen ne kadar büyükse, çöküklük ne kadar derinse göçüğe daha fazla batan nesneler olacaktır, yani uzaydaki küçük nesneler misketler gibi çukura doğru daha güçlü bir şekilde çekilecektir.
Evrendeki en güçlü göçük yaratan nesneler (veya aşırı yerçekimine sahip nesneler de diyebilriz) olan kara delikler, Einstein’ın Genel Görelilik Teorisi’nin nasıl çalıştığını gösteren harika yerlerdir
Kara deliklerin muazzam kütleçekimi, devasa mesafeler boyunca seyahat eden ve gerçekten çok hızlı hareket eden parçacıkları yani jetleri besleyebilir. Aslında bu hızlı parçacıklar neredeyse ışık hızında hareket ederler! Bu jetler farklı türlerde ışık üretmeketedirler, örneğin gözle görebildiğimiz ışınlardan gözümüzün algılamadığı ultraviyole ve X-ışınları ışınlarına kadar, tüm elektromanyetik spektrum boyunca yayılırlar.
Her kara deliğin kendi “jet imzası” vardır. Bu modeller gökbilimcilere bir kara deliğin nasıl döndüğü veya ne kadar enerjiye sahip olduğu hakkında bazı ipuçları verebilir. Bu zor bir karar çünkü bu modeller zamanla değişiyor, bu yüzden bilim adamlarının onları çok yakından takip etmesi gerekiyor ve bu nedenle de daha önce bahsettiğimiz 19 farklı gözlemevinden gelecek veriler çok önemli.
With so many different images and so much data, scientists want to understand the relation between black holes and jets they spit – one of the greatest mysteries in astronomy!
Bilim insanları bu kadar çok farklı görüntü ve çok fazla veriyle, kara delikler ve karadeliklerin dışarıya attığı jetler arasındaki ilişkiyi anlamak istiyorlar. Bu astronomideki en büyük gizemlerden biri!
Resimde, gökbilimciler 2017'de kara deliğinin ilk fotoğrafını çektiklerinde M87 sisteminin nasıl göründüğünü gösteren görüntülerden oluşan bir kompozisyondur (2019'da dünyaya açıklandı). Dünya'ya ve uzaya dağılmış farklı 19 gözlemevinden alınan verileri kullanan bu görüntü, M87 kara deliğinin ne kadar büyük olduğunu ve jetlerinin ev sahibi galaksinin sınırını geçerek ne kadar uzağa gidebileceğini gösteriyor.
İlginç Gerçekler
