Sterrenkundigen hebben op een speciale, nieuwe manier een ‘mislukte’ ster ontdekt: door te kijken naar radiogolven!
 

Bruine dwergen

Wanneer wolken van kosmisch stof samenklonteren, worden ze steeds heter en dichter. Als het binnenste van de wolk een gloeiendhete temperatuur van 10 miljoen graden bereikt, dan verandert de gaswolk officieel in een stralende, nieuwe ster. Maar niet alle gaswolken in het heelal bereiken de extreme temperatuur die nodig is om een ster te worden. De wolken waarbij dit niet lukt, noemen we ‘mislukte sterren’ of ‘bruine dwergen’.

Net als sterren, stralen ook bruine dwergen licht uit. Ze gloeien door hun hoge temperatuur. Maar bruine dwergen zijn wel kleiner, kouder en minder helder dan sterren. Ze zenden vooral onzichtbaar, infrarood licht uit. Dat is hetzelfde licht dat een afstandsbediening uitzendt.

Succes door samenwerking

Zoals zo vaak in de sterrenkunde, leidde het samenwerken tussen meerdere telescopen en organisaties tot een spannend resultaat. Deze keer was het een samenwerking tussen de radiotelescoop LOFAR in Europa (die voor een groot deel in Nederland staat) en twee telescopen op de berg Mauna Kea in Hawaï (de Gemini North telescoop en de NASA Infrarood Telescoop Faciliteit). Samen zorgden ze voor de eerste, rechtstreekse ontdekking van een bruine dwerg door te kijken naar radiogolven!
 

Radioprimeur

Radiogolven zijn een special soort licht. We kunnen het niet met onze ogen zien, maar wel met radiotelescopen. Met dit soort telescopen kunnen we planeten, kometen, kosmische gaswolken, sterren en sterrenstelsel bekijken. Door de radiogolven die deze objecten uitzenden te onderzoeken, kunnen sterrenkundigen erachter komen waar ze van gemaakt zijn en hoe ze bewegen. Wat heel handig is aan radiogolven, is dat je ze eigenlijk altijd kunt bekijken. Dus ook overdag, als het bewolkt is of zelfs als het regent.

Tot nu toe ontdekten sterrenkundigen bruine dwergen alleen door naar ze te kijken in zichtbaar licht of infrarood licht. Maar nu hebben ze dus voor het eerst een bruine dwerg gezien met een radiotelescoop: dat is een primeur. Dit is niet alleen een spannende, nieuwe manier voor wetenschappers om bruine dwergen te ontdekken, maar het betekent ook dat er een nieuwe manier is om radiotelescopen te gebruiken in de sterrenkunde. Zo zouden ze misschien gebruikt kunnen worden om planeten buiten ons zonnestelsel – ook wel exoplaneten genoemd – op te speuren.  

Afbeelding door: ASTRON/Danielle Futselaar

Vertaling door Dennis Vaendel (Sterrewacht Leiden)