Blanca Nieves chi’l le uro’ nitz’ achi
March 31, 2016

¿La atom le puk rech Blanca Nieves chi’l le e wuqub’ nitz’ taq achijab’? Junam, le uwaq’ij xuquje’ e k’o e nitz’ taq ub’antajik ruk’, e 5 taq nitz’ taq ralq’ij. Le taq kibi’’ are: Eris, Makemake, Haumea chi’l Plutón. Kajib’ chech wa’ taq nitz’aq taq ral q’ij e k’o  pa tew chi rij le ukemb’al q’ij, naj chech Neptuno. Le uro’ nitz’ ral q’ij k’o chikixo’l Marte chi’l Jupiter, pa jun k’olib’al ub’I’ ub’aquet ch’utiral q’ij (xa rumal nojinaq chech taq ch’utiral q’ij). We nitz’ ral q’ij ub’i’ Ceres, utz kawil pa le tz’ajb’al pa uwi’.

¿Kakowinb’ex rilik le taq saq ub’antajik pa le uwach Ceres, le jer kape saq tew? We taq kchupchut ub’antajik, e k’i  ajno’jinelb’ e ki q’olim chech taq we junab’. Pa ri 2007, Le NASA Xutaq jun Chich’ ub’i’ DAWN chech naqaj rilik Ceres are chi kq’alajin le ub’e’el. Le DAWN xopan pa Ceres junab’ir kanoq, chanim ktajin kunik’oj rij taq saq ub’antajik le jer k ape saq tew, man qas ta q’aja jas uwach we taq saq ub’antajik.

¿Jas kachomaj at? ¿Wa' we taq ch'uqb'al b'anom chech t'aja'j, abaj on atz'am? ¿Elenaq chech jun ixkanul on jun nim t'aja'j? Katkowinik kawil le uxaq 'Mundo Ceres' chech uya'ik rajilab'alil, xew la' chi le uxaq petinaq pa inglés: www.jpl.nasa.gov/dawn/world_ceres/ . Xa k'ut mojo'qa kaya' rajilab'alil, wene kawaj kaweta'maj le uk'isb'al uparaqan: ¡Le taq ch'uqb'al katajin kak'extajik!

Le kaq'alajinik, ronojel q'ij we jun saq jastaq kasach ruk' le uwachinem le uwaq'ij, pacha' ja' pa jun chaqij juyub', kasachan pa le uwakaj. Chanim kape le jastaq qas rajawaxik - we jastaq, jas na k'u kub'ano', kaq'alajin chi jumul. K'o katajin kaxajtaj chi uxe', rual chi le jastaq katajin ka'elesax loq.

Ceres k'o kijunamatajem ruk' le Uwachulew chi kiwach le e k'o pa uxukut sib'alaj ab'aj: ¡le etamanelab' kakichomaj chi le alaj ralq'ij wene' k'o sib'alaj joron chi upam chi uwach le Uwachulew! Xa k'u, le uk'exb'alil le joron pa le Uwachulew, pa Ceres le jojoron wene' kat'ajajik, owatal ka chi upam le ralq'ij. We le alaj ralq'ij sib'alaj kachakun pa uwi', wa' are kab'anowik chi jalan wi chi kiwach le e k'o pa uxukut. ¡Rajawaxik katatab'ej xuquje' amaq'el kawil we uxaq web', xa k'u kaqatzukuj nik'aj chi jastaq chi rij wa'!

Ajawatal juq'attzij

Are taq xriqitajik, Ceres xya ub'ixik chi are jun ralq'ij. Xa k'u, pacha' Plutón, xya ub'ixik chi are' alaj ralq'ij. Le rajilab'alil taq le alaj ralq'ij pa le Ucholajil kaj uk'exom rib' sib'alaj k'i mul pa taq le junab'. We uxaq web' kuya' b'e chi awech kanik'oj janipa' taq ralq'ij e k'o pa jalajoj rajilab'alil q'ij (xa k'u cha', kana'taj chi awech chi le le uxaq web' pa inlglés k'o wi): cosmos-book.github.io/how-many-planets/index.html

This Space Scoop is based on a Press Release from ESO .
ESO

Elena Tambriz, Luis Jaminez, Ricardo Guarcha

Wachib'al
Okib'al rech Man k'ax ta utz'ajtz'ib'axik

¿K'o kawaj kaweta'maj na? chaweta'maj nik'aj chik...

¿Jas uwach ri' Space Scoop?

Chariqa' nik'aj chik Unik'oxik uwakaj

Uk'utik chi kiwach k'ak' taq nik'ol uwakaj

Achi'il rech Space Scoop

Chojach'ab'ej