دست خود را مقابل صورتتان بگیرید، آیا می‌توانید بگویید فضای بین دست و چشمان شما خالی است؟ به نظر خالی می‌رسد، اما همه می‌دانیم که این‌طور نیست. در محط اطراف ما هوا وجود دارد، مجموعه‌ای از ذرات غیرقابل دیدن که مهم‌ترین آن‌ها اکسیژن است که برای زنده ماندن آن را تنفس می‌کنیم.

حالا تصور کنید که همین کار را هنگامی که در فضا شناور هستید انجام دهید، در این صورت فضای بین دست و صورت شما واقعا خالی است و چیزی میانش وجود ندارد.

این به این دلیل است که بیشتر فضا خلأ است. به این معنا که کاملا خالی است، بدون ذره‌ای گاز یا گرد و غبار. (‌برای اینکه خوب در خاطرتان بماند، تصور کنید که یک نفر با دستگاهی شبیه به جاروبرقی همه آنچه هوا می‌نامیم را به داخل دستگاه کشیده است!)

با این حال، قسمت‌هایی از فضا خلأ کامل نیست. قسمت‌هایی هست که گاز و گرد و غبار کیهانی، در فضای بین ستاره‌ای در کهکشان شناور است. ما این گاز و گرد غبار را ماده میان‌ستاره‌ای (ISM) می‌نامیم.

ماده میان‌ستاره‌ای بسیار رقیق است. اگر یک قاشق چای‌خوری از این ماده و یک قاشق چای‌خوری از ماده جو زمین داشته باشیم، قاشق دوم صد تریلیون (۱۰۰ میلیون میلیون) بار مواد بیشتری از قاشق اول در خود جای می‌دهد.

 اما ماده میان‌ستاره‌ای به شکل توده‌ای شکل می‌گیرد و بزرگ می‌شود و حباب های بزرگی از گاز و غبار شکل می‌دهد تا ابر بسیار بزرگی در فضا درست شود. شبیه یکی از آن‌ها در شکل دیده می‌شود.

لکه ابری که در زمینه‌ی ستاره‌ها در این تصویر پیداست، نوعی از ابرهای کیهانی است که آن را سحابی تاریک می‌نامند. این سحابی هم شبیه دیگر ابرهای کیهانی (سحابی) از گاز و گرد و عبار به وجود آمده است. برعکس دیگر سحابی‌ها که معمولا آبی درخشان یا صورتی روشن به نظر می‌رسند، سحابی تاریک ابری آن‌قدر غلیظ است که نور ستاره‌های پشت سر یا درون خود را می‌پوشاند و آن ناحیه از فضا تاریک دیده می‌شود.

مانند خورشید که نورش از روزنه ای از پشت ابرهای تاریک بارانی بیرون می‌زند، نور ستاره‌ها هم سرانجام از پشت این ابرها دیده می‌شود. در اعماق این ابرها، موادی در حال شکل گیری ستاره‌های جدید هستند که بالاخره روزی نوری از آن‌ها تابش خواهد کرد.

Sepideh Sharbaf, associate editor of Nojum magazine (Iranian Magazine of Astronomy)