Le kub’an le k’olib’al magnético rech le Uwachulew are’ k’o animal k’a 60.000 km pa le k’olib’al. ¡Sib’alaj naj!
Le ucholajil kaj are jun xib’ib’al k’olib’al, nojinaq chech taq ch’umil, b’anal k’ax taq utun q’ij chi’l nimaq taq xik’ik’el ab’aj. Xa k’ut maxej awib’ le ulew are uxe’al Knox rech le Ukemb’al Q’ij. K’o sachb’al k’u’xaj taq uq’ateb’al, le kkichajij le k’aslemal. Jun chi kech le qas taq utz are le uchuq’ab’il uq’aq’al le uwachulew.
Jun uchuq’ab’il uq’aq’al uwachulew are jun k’olib’al rech uchuq’ab’il le man q’alaj taj le usutim jun jek’b’al: pa we ub’antajik, le jek’b’al are le uk’u’x le uwachulew. Le uchuq’ab’il uq’aq’al ulew kuchajij le uwachulew chi uwach le b’anal k’ax utun q’ij le kupolajisaj loq petinaq pa le q’ij.
Are chi kaqak'oxomaj le tob'anel qech xuquje' kaqanab'ejisaj apan le ub'antajik, jun molaj chi jek'b'al tzij ub'ina'am Swarm xtaq b'i pa le kaj pa ri 2013. Swarm are ruk'a'm oxib' jek'b'al tzij ti pa junamam kechakun chech unik'oxik le campos magnéticos rech le Uwachulew.
Xa keb' oxib' junab', Swarm ub'anom jun nim alaj chak. ¡Nab'e mul xretaj le nitz' taq campos magnéticos tikitajnaq la le polow!
Are taq le tza ja' rech le polow kab'in pa le campo magnético rech le Uwachulew, kutik le campo magnético rech aq'an are'. Xa k'ut man xew ta la'.
Le q’axwachib’al MRI rech le nima’q taq ja kunab’al kakikoj taq k’olib’al magnéticos chech rilik xuquje’ uch’ob’ik uxe’ le tz’u’um rech taq le qach’akul. Kajunamataj ruk’ le xukoj, Swarm chech taq le k’olib’al magnéticos rech taq le ja’ chech rilik chi uxe’ le Uwachulew, ¡250 kilómetros chi uxe’ le polow!
Man k’o ta k’i ub’antajik chech uch’ob’ik xuquje’ rilik le uxe’ le ral q’ij, ¡xa k’u Swarm katajin kuk’utunsaj nima’q taq jastaq chech rilik uxe’ le Uwachulew!
Le kub’an le k’olib’al magnético rech le Uwachulew are’ k’o animal k’a 60.000 km pa le k’olib’al. ¡Sib’alaj naj!
Elena Tambriz, Luis Jamínez, Ricardo Guarcha